چقدر با مالیات بر ارزش افزوده آشنایی دارید؟ آیا می‌دانید مالیات بر ارزش افزوده چیست و چه کسانی موظف به پرداخت این نوع مالیات هستند؟ مالیات ارزش افزوده یکی از انواع سیستم‌های مالیاتی موجود در دنیا است؛ این نوع مالیات باتوجه به ارزش افزوده‌شده به کالاها و همچنین خدمات محاسبه می‌شود. به‌نوعی می‌توان گفت این مالیات، همان ارزشی است که طی پروسه تولید محصول، به مواد اولیه سازنده آن کالا یا خدمات اضافه می‌شود و جزء مالیات غیرمستقیم دسته‌بندی می‌شود. اما چرا این مالیات را غیرمستقیم می‌گویند؟ به این دلیل که مستقیما از درآمد افراد کسر نمی‌شود، بلکه طبق میزان مصرف و خرید آنها مشخص می‌شود. در این مقاله از وبلاگ تخصصی آژانس راه اندازی کسب و کار اکوبا می‌خواهیم در مورد مفهوم مالیات بر ارزش افزوده و انواع آن صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

ارزش افزوده یعنی چه؟

پیش از اینکه سراغ تعریف مالیات بر ارزش افزوده برویم، اجازه بدهید ابتدا در مورد مفهوم ارزش افزوده کالاها و خدمات صحبت کنیم. بین هزینه تولید یک کالای خاص یا ارائه یک خدمت و قیمت نهایی آن، تفاوت قیمت وجود دارد؛ به این تفاوت بین هزینه تولید و قیمت نهایی یک کالا یا خدمت، ارزش افزوده می‌گویند. به‌عبارتی می‌توان گفت ارزش افزوده یعنی ارزشی که در طول پروسه تولید یک کالا به مواد اولیه سازنده آن افزوده می‌شود. برای مثال اگر هزینه تولید یک محصول برای شما ۵۰ هزار تومان باشد و در نهایت شما آن را به قیمت ۹۰ هزار تومان بفروشید، ۴۰ هزار تومان ارزش افزوده برای آن کالا ایجاد شده‌است.

نحوه محاسبه ارزش افزوده

برای اینکه با نحوه محاسبه ارزش افزوده کالاها آشنا شوید، در این قسمت با ارائه یک مثال این موضوع را بررسی می‌کنیم. اگر یک تولید‌کننده ۲۰۰۰ تومان برای ساخت و تولید یک کالا (یعنی هزینه مواد اولیه، انرژی، حقوق کارگران و …) هزینه کرده‌باشد و بعد آن را به قیمت ۴۰۰۰ تومان به توزیع‌کننده کالاها یا به فروشگاه‌ها بفروشد، در این حالت میزان ارزش افزوده کالا، ۲۰۰۰ تومان محاسبه می‌شود. به این ۲۰۰۰ تومان ارزش افزوده، مالیاتی تعلق می‌گیرد که مالیات بر ارزش افزوده نام دارد.

با توجه به این تعاریف، توزیع‌کننده یا فروشگاهی که کالای تولید‌شده را از سازنده آن خریداری می‌کند باید علاوه‌بر پرداخت ۴۰۰۰ تومان قیمت نهایی، مالیات بر ارزش افزوده را نیز پرداخت کند. حالا اگر نرخ مالیات بر ارزش افزوده را مطابق با نرخ سال ۱۴۰۳، به میزان ۱۰٪ محاسبه کنیم، خریدار باید در نهایت ۴۴۰۰ تومان برای خرید آن کالا پرداخت کند. نکته‌ قابل‌توجه اینکه هراندازه که مراحل تولید یک کالا بیشتر باشد، در نتیجه ارزش افزوده بیشتری به آن تعلق می‌گیرد و قیمت نهایی آن افزایش می‌یابد.

مالیات ارزش افزوده چیست؟

در کشور ما قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۳۷۸ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و از آن زمان اجرا شد. این نوع مالیات یکی از منابع مهم تامین درآمد برای دولت است و باعث کاهش میزان وابستگی دولت به درآمدهای نفتی شده‌است. در بخش قبلی با مفهوم ارزش افزوده کالا و خدمات و نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده آشنا شدید؛ این مالیات، جزء مالیات غیرمستقیم دسته‌بندی می‌شود یعنی خریدار در هنگام خرید کالا این مالیات را به فروشنده پرداخت می‌کند و فروشنده نیز مبالغ مالیات دریافتی را در هر فصل طبق مهلت‌های تعیین‌شده به سازمان امور مالیاتی می‌پردازد.

با توجه به این تعاریف مالیات بر ارزش افزوده، توسط خریدار پرداخت می‌شود؛ در نتیجه برای هرکالا با توجه به زنجیره تولید و تمامی افراد دخیل در این زنجیره مانند تولید‌کننده، عمده فروشان و … در هر کدام از این مراحل مالیات براساس ارزشی محاسبه می‌شود که در هر مرحله به محصول اضافه می‌شود. این زنجیره که از تولید تا خرید کالا توسط مشتری نهایی به طول می‌انجامد، باعث افزایش پلکانی مالیات بر ارزش افزوده می‌شود.

همان‌طور که گفته شد این مالیات باعث تنوع در منابع درآمدی دولت می‌شود و از وابسته بودن به نفت می‌کاهد. با توجه به اهمیت بسیار بالای این مالیات برای دولت و نقش مهمی که در توازن بودجه و تنظیم اقتصاد دارد، یکی از تعهدات اصلی و اولیه تمامی تولیدکنندگان کالاها و محصولات و همچنین ارائه‌دهندگان خدمات، استفاده از اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در زمان‌های مشخص‌شده است.

گواهی ارزش افزوده چیست؟

در دو بخش قبلی با مفهوم ارزش افزوده کالاها و خدمات و مالیات بر ارزش افزوده آشنا شدید؛ شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که چه‌کسانی مجاز به دریافت این مالیات هستند؟ با توجه به قوانین مالیاتی، فقط و فقط شرکت‌ها و فروشندگانی می‌توانند از مشتری‌های خود مالیات بر ارزش افزوده را دریافت کنند که گواهی ارزش افزوده توسط سازمان امور مالیاتی برای آنها صادر شده باشد. با توجه به این قانون اگر فروشنده‌ای بدون دارا بودن گواهی فوق، اقدام به دریافت مالیات از خریدار کند، تخلف محسوب می‌شود و با پیامدهایی برای او همراه است. بنابراین هر فروشنده‌ای که گواهی ارزش افزوده داشته باشد، این اجازه را دارد که مالیات بر ارزش افزوده را نیز به قیمت کالا اضافه کند. برای استعلام گواهی ارزش افزوده می‌توانید از طریق سایت evat.ir اقدام کنید.

چگونگی تعیین نرخ مالیات بر ارزش افزوده سالانه

هر کشوری نرخ مالیات بر ارزش افزوده مخصوص به خود را دارد؛ این نرخ مالیات باتوجه به شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورها محاسبه و به‌صورت سالانه اعلام می‌شود. در ایران نیز نرخ مالیات ارزش افزوده در شروع هر سال شمسی باتوجه به نرخ تورم سال گذشته معین می‌شود. بعد از اعلام این نرخ توسط دولت، تمام اشخاص موظف هستند که بر اساس آن میزان مالیات کالاها را محاسبه کنند.

چند نوع مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد؟

مالیات بر ارزش افزوده به سه نوع مالیات ارزش افزوده تولیدی، مالیات ارزش افزوده مصرفی و مالیات ارزش افزوده درآمدی تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه هرکدام از آنها را شرح می‌دهیم.

۱. مالیات بر ارزش‌افزوده تولیدی

طبق این روش تعیین مالیات، به فروش تمامی کالاها مالیات بر ارزش افزوده تعلق می‌گیرد؛ به این معنی که مالیات هم شامل کالاهای سرمایه‌ای مانند طلاهای شخصی و هم کالاهای مصرفی مانند مواد غذایی می‌شود. با توجه به اینکه طبق این روش، اگر بنگاه‌های اقتصادی خریدار کالاهای سرمایه‌ای باشند، اعتبار مالیاتی برای آنها تعیین نمی‌شود، این نوع مالیات در واقع موجب عدم علاقه افراد به سرمایه‌گذاری و کاهش انگیزه آنها برای سرمایه‌گذاری می‌شود.

۲.مالیات بر ارزش‌افزوده مصرفی

همان‌طور که از نام این نوع مالیات مشخص است، به نوعی مالیات گفته می‌شود که فقط به کالاها و خدمات مصرفی تعلق می‌گیرد. برخلاف روش اول، در اینجا استهلاک و سرمایه‌گذاری مشمول پرداخت مالیات نمی‌شوند، در نتیجه بار مالیاتی از تولید به مصرف انتقال یافته است. از آنجایی‌که این سیستم مالیاتی باعث بالا رفتن انگیزه افراد برای تولید و سرمایه‌گذاری می‌شود، کشورهای زیادی در دنیا از این نوع سیستم مالیاتی استفاده می‌کنند.

۳. مالیات بر ارزش‌افزوده درآمدی

بر اساس این روش، به سرمایه‌گذاری خالص نیز مالیات تعلق می‌گیرد و استهلاک کالا از پایه مالیات کم می‌شود. این نوع مالیات در مقایسه با روش تولیدی، پایه مالیاتی کمتری را به‌وجود می‌آورد.

 لیست مشاغل موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

احتمالا برای شما این سوال پیش آمده که مالیات بر ارزش افزوده به کدام شغل‌ها تعلق می‌گیرد؟ تمامی مشاغلی که به هر طریقی مشغول خرید و فروش کالا و خدمات هستند، مشمول پرداخت این نوع مالیات می‌شوند. در زیر لیست تمام این مشاغل که براساس قانون مالیات موظف به پیروی از مالیات ارزش افزوده هستند را مشاهده می‌کنید.

• تمامی واردکننده‌های کالا
• تمامی صادرکننده‌های کالا
• کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی و تولیدی
• هتل‌ها، متل‌ها، مهمان‌پذیرها و مسافرخانه‌ها
• بهره‌برداران از معادن
• نمایندگی‌های مؤسسه‌های تجاری و صنعتی (داخلی و خارجی)
• ارائه‌کنندگان خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای
• مؤسسه‌های مهندسی و مهندسی مشاور
• مجموعه‌های تبلیغاتی و بازاریابی
• دفاتر اسناد رسمی
• ارائه‌کنندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای (سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و طراحی سیستم)
• صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای، دفاتر خدمات ارتباطی، دفاتر خدمات دولت الکترونیک و دفاتر خدمات الکترونیک شهر
• ارائه‌کنندگان خدمات حسابداری، حسابرسی، دفترداری و همین‌طور خدمات مالی
• حسابداران رسمی شاغل و مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
• بنکداران، عمده‌فروش‌ها، واسطه‌های مالی، فروشگاه‌های بزرگ، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
• مؤسسات حمل‌ونقل و باربری (زمینی، دریایی و هوایی)
• صاحبان دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی
• فروشندگان طلا و جواهر
• فروشندگان آهن‌آلات
• صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
• صاحبان نمایشگاه‌های خودرو و بنگاه‌های معاملات املاک
• صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو
• چاپخانه‌داران
• صاحبان سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
• چلوکبابی‌ها، سالن‌های غذاخوری و سفره‌خانه‌های سنتی
• اغذیه‌فروش‌های زنجیره‌ای با مالکیت یا نام و نشان تجاری واحد

لیست مشاغل معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

در بخش قبل لیستی شامل تمامی مشاغلی که موظف به پرداخت مالیات ارزش افزوده هستند را مشاهده کردید؛ جالب است بدانید طبق قانون سازمان مالیات بعضی از قشرهای با درآمد پایین، برخی از کالاها و خدمات و چند کالای فرهنگی و ملی معافیت مالیاتی دارند و نباید مالیات بر ارزش افزوده به دولت پرداخت کنند. در ادامه می‌توانید لیست این مشاغل و کالاها و خدمات را مشاهده کنید.

• آرد خبازی، نان، گوشت، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان
• کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات
• کالاهای اهدایی به‌صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تأیید هیئت‌وزیران و حوزه‌های علمیه با تأیید حوزه گیرنده هدایا
• اموال غیرمنقول
• کالاهای وارداتی همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات
• انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توان‌بخشی و حمایتی
• خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم
• خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجـاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس
• خدمات حمل‌ونقل عمومی مسافری درون‌شهری و برون‌شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی
• فرش دستباف
• محصولات کشاورزی فرآوری‌نشده
• انواع کود، سم، بذر و نهال
• دام و طیور زنده، آبزیان، زنبورعسل و نوغان
• خوراک دام و طیور
• انواع خدمات پژوهشی و آموزشی که طبق آئین‌نامه‌ای که با پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش و کار و امور اجتماعی ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیئت وزیران می‌رسد
• رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه‌ها بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیئت‌وزیران می‌رسد
• اقلام با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی بر اساس فهرستی که بـه پیشنهاد مشـترک وزارت دفاع و پشـتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت‌وزیران می‌رسد.

چگونه مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کنیم؟

مشمولین پرداخت مالیات بر ارزش افزوده از سال ۱۴۰۱ (دی ماه) اظهارنامه‌های مالیاتی خود را به‌صورت آنلاین و از طریق سامانه درگاه ملی خدمات مالیاتی تکمیل و ارسال می‌کنند. در نوشته بالا به‌طور کامل با مالیات بر ارزش افزوده و نحوه محاسبه آن، همینطور با مشاغل موظف به پرداخت این نوع مالیات و همچنین مشاغل معاف از پرداخت مالیات فوق آشنا شدید. اگر شما نیز جزء مشمولین پرداخت مالیات‌های ارزش افزوده هستید، حتما به مهلت‌های تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی به‌خوبی دقت کرده و مالیات خود را در موعد مقرر پرداخت کنید تا جریمه‌های مالیاتی به شما تعلق نگیرد. امیدواریم از این مطلب وبلاگ اکوبا استفاده کرده باشید. منتظر شنیدن نظرات شما در بخش دیدگاه‌های این نوشته هستیم.